Ze struint al jaren door de mooiste natuurgebieden van Nederland. Marieke Schatteleijn: boswachter bij Staatsbosbeheer en wekelijks te zien in BinnensteBuiten. En er valt nog genoeg te ontdekken. ‘Dat we nu al bijna vijf jaar bezig zijn met het programma en er eindeloos veel te vertellen valt over de natuur, heeft mij ook verrast. We hebben zoveel verschillende natuur in Nederland!’

Marieke verdeelt haar tijd 50/50. Twee dagen per week is ze als boswachter ‘publiek’ verantwoordelijk voor Zuid-Kennemerland. Ze doet van alles om mensen met de natuur te verbinden. Excursies en schoolprogramma’s ontwikkelen, contact met vrijwilligers, bewoners en gemeenten. De andere twee dagen is Marieke in de weer voor BinnensteBuiten.
De KRO-NCRV was op zoek naar een boswachter om de presentatie te doen van het natuuronderdeel van BinnensteBuiten en benaderde ons. En ik had al eerder aangegeven dat ik het leuk zou vinden om meer met media te doen. Zo is het gekomen. Maar toen ik de vraag kreeg, zei alles in mij: ‘Nee! Dat is veel te eng, dat ga ik echt niet doen!’. Intussen hoorde ik mijn stem in de verte zeggen: Ja, dat wil ik. Hahaha!’. Die eerste keer voor de camera was doodeng. En dat was nota bene een pilot! Ik was helemaal uit mijn comfortzone, maar vond het ook heel leuk om te doen. En gelukkig ging dat laatste overheersen. Ik ben heel blij dat ik het gedaan heb, daar ben ik heel dankbaar voor.

Heb je jezelf een doel gesteld bij BinnensteBuiten?
Ik wil mijn fascinatie en liefde voor de natuur op anderen overbrengen. Ik wil het gevoel delen dat we tot in het diepst van ons wezen verbonden zijn met de natuur. In feite doe ik dat bij Staatsbosbeheer ook, maar daar werk ik best veel op kantoor om van alles te organiseren. Bij BinnensteBuiten trek ik er altijd op uit. Televisie is zo’n mooi medium om de schoonheid van de natuur te laten zien. Dat doe ik vooral in de natuur die beheerd wordt door Staatsbosbeheer. Soms maken we ook een uitstapje bij een andere organisatie. Misschien komt er een moment dat we alle natuurgebieden hebben gehad. Dan zullen we op een andere manier moeten inzoomen. Maar er zijn nog zoveel leuke verhalen te vertellen.

Hoe ben je met de natuur in aanraking gekomen?
Ik ben geboren in de binnenstad van Den Haag. Daar was een kinderboerderij in de buurt, maar dat was het dan ook. Toen zijn we verhuisd naar Leidschendam, waar ik meer in aanraking kwam met het polderlandschap. Ik genoot van het groen om mij heen. Met mijn ouders ging ik altijd op vakantie naar de Dordogne in Frankrijk. Ik was een jaar of acht, negen en dan trokken we er samen op uit. Mijn ouders, mijn broertje en ik. Samen op pad de natuur in. Ik denk echt dat daar de basis is gelegd. Die beleving van ruimte en vrijheid en ik was gefascineerd door alles wat ik in de natuur tegenkwam. Ik zal het nooit vergeten dat ik voor de allereerste keer bergen zag. Dat vond ik zo mooi en groots, dat is mij altijd bijgebleven.

Marieke samen met haar broertje

Liefde voor de natuur dus. En hoe is de liefde voor dieren? 
Ik hield ook heel erg van dieren. Vaak kwam ik kijken bij een boerderij in de buurt en vroeg of ik kon helpen met afkalven. Dat trok me echt. Ik nam ook altijd zielige dieren mee naar huis die verzorgd moesten worden. Die gingen natuurlijk allemaal dood, maar ik probeerde het toch. En ik was met paarden bezig. Daar wilde ik eerst mijn werk van maken, ik heb de opleiding Dier en Veehouderij gedaan, maar merkte al snel dat ik me meer aangetrokken voelde tot de wilde natuur. Wel vond ik het heel interessant van alles te leren over de agrarische sector- tot en met het tractor rijden en koeien melken aan toe. Maar dat is het uiteindelijk niet geworden. Ik wilde meer voor de vrije natuur betekenen en ben me in de opleiding gaan richten op de bescherming van uitheemse diersoorten. En zo ben ik bij Stichting AAP terechtgekomen. Daar heb ik een fantastische tijd gehad, maar ik wilde verder. Uiteindelijk ben ik naar Wageningen gegaan waar ik Forest and Nature Conservation heb gestudeerd.

Het was de tijd dat Al Gore opzien baarde met zijn documentaire ‘An Inconvenient Truth’. Over de opwarming van de Aarde en de verstrekkende gevolgen hiervan voor de natuur.
Die film deed heel veel met mij. Daarnaast de alarmerende berichten over de achteruitgang van natuur wereldwijd en het verdwijnen van planten-en diersoorten. Dat was echt een kentering. Ik kreeg een gevoel voor urgentie. Ik wilde er wat mee doen en mij blijvend inzetten voor de instandhouding van de natuur. Eigenlijk deed ik dat al een beetje toen ik kind was en collecteerde voor de dierenbescherming. Zure regen, daar ben ik mee opgegroeid! En later werd het grotere plaatje duidelijk.

Vind je het lastig om de zorgelijke staat van de natuur te vertalen naar aantrekkelijke televisie?
Ja, dat vind ik soms moeilijk. Omdat ik heel goed zie wat er niet goed gaat. Ik lig er echt wel eens wakker van. De achteruitgang van insecten bijvoorbeeld, wat heel exemplarisch is voor de toestand van de natuur in zijn geheel. De uitstoot van vervuilende stoffen. De manier waarop we de wereld aan het uithollen zijn. En intussen vertel je op televisie de leuke kant, terwijl ik de mensen soms ook wel eens door elkaar wil schudden. We zijn dit aan het kwijtraken, daar moeten we iets aan doen. Het is niet alleen maar een positief verhaal. We moeten dat zeker laten zien.

Moet BinnensteBuiten meer de confrontatie opzoeken?  
Ik denk dat je best mag confronteren, dat is niet erg, maar je moet het altijd combineren met iets van hoop. We willen als programma positief blijven, er valt ook zoveel moois te vertellen. Het afgelopen jaar heb ik toch meer ruimte genomen om aan te stippen wat er niet goed gaat. Ik wil dat niet doen door een deprimerende boodschap over te brengen, dat zet mensen niet aan tot actie. Door die zorgen te verpakken in een boodschap van hoop, een perspectief te geven, zet je mensen ertoe aan om dingen te willen veranderen. Je kunt laten zien hoe veerkrachtig de natuur is en dat veranderingen die we brengen ook echt effect kunnen hebben.

Marieke Schatteleijn

Hoe ervaar je het televisie maken?
Wat ik zo ontzettend leuk vind is dat het mijn eigen nieuwsgierigheid voedt. Iedere week bezoek ik een nieuw gebied en altijd tref ik weer geweldige boswachter collega’s die hun kennis met me delen. Samen bereiden we de uitzending voor. Ik leer daarvan en ik heb gemerkt dat ik altijd weer geïnspireerd raak van hun verhalen. Geweldig vind ik dat! Ook het filmen vind ik ontzettend leuk. Je bent met de regisseur, camera- en geluidsman en vaak ook de boswachter van dat gebied op pad en probeert er samen iets goeds van te maken. Dat is zo’n ontzettend gaaf proces. Bijna te leuk om het werk te noemen. Ik kom wel geregeld ijskoud thuis, want we staan veel meer stil in weer en wind, dan ik als boswachter gewend ben en ik ben een vreselijke koukleum. Wat ik lastiger vind is de uitzending zelf. Dan is het out of control; ik kan dan alleen maar toekijken. Dat blijf ik zo spannend vinden. Het interesseert me geen bal of mijn haar goed zit (al krijg ik daar wel veel reacties op), maar als ik iets verkeerd zeg, of als ik denk dat had je beter zo en zo moeten doen… Dat kan je niet meer veranderen. Dan voel ik me kwetsbaar. Ik zit altijd met een bonzend hart te kijken. Ha, ha, echt waar! Maar achteraf denk ik bijna altijd: ‘Dat was een leuk, mooi item.

Doen de reacties je goed?
Jazeker! Maar ik lees geen reacties op sociale media. Ik doe dit vanuit mijn hart en wil niet bezig zijn met wat mensen van mij vinden. Positief of negatief, ik ben bang dat dit me de vrijheid in mijn werk zou ontnemen, daarom kijk ik daar niet naar. Maar inmiddels ben ik vrij bekend. Ik word aangesproken op straat, bij de supermarkt of in de natuur. De reacties zijn altijd hartverwarmend.  Echt iedereen die mij aanspreekt vind het programma leuk! Mensen raken geïnspireerd door BinnensteBuiten en vinden dat het zo’n goede sfeer heeft. Soms hoor ik dat ze door het programma hebben leren inzien hoe druk en jachtig hun eigen leven is. BinnensteBuiten geeft hen rust en inspiratie. Dat is natuurlijk heel fijn om te horen. Mijn grote hoop is vooral dat mensen ook gemotiveerd raken om op een andere manier met de natuur om te gaan.

Marieke op de hei

Zie je een maatschappelijke verandering als het gaat om natuurbehoud?
Ja, dat zie ik. Als je ziet hoeveel aandacht er nu in de media is voor natuur. Maar ook in de politiek en de klimaattoppen. Daar kun je heel cynisch over zijn, maar ze zijn er wel. Wat ik heel hoopgevend vind is de jongere generatie. Die zijn nog kritischer dan wijzelf. Ze zijn zo betrokken bij zoiets als vervuiling, veel meer dan bij mijn generatie het geval was. Dat is een hele goede basis die we nu aan het leggen zijn. Maar als je kijkt naar de politiek gaat het allemaal zo langzaam. Ik weet niet naar welke kant het kwartje gaat vallen, maar ik ben best wel somber. Ik maak me grote zorgen. De bereidheid tot ècht veranderen is heel beperkt.

Waar ligt dat aan?
Ik zie de mens als een wezen met verschillende soorten intelligentie. Aan de ene kant is het een heel succesvolle diersoort die enorm vernuftig is. Wat we allemaal wel niet kunnen en onszelf aangeleerd hebben! Geen diersoort die dat zo doet als de mens, we hebben de wereld deels naar onze hand gezet. Maar tegelijkertijd lijken we het inzicht te missen om te zien wat dat op de langere termijn betekent. Zolang we het niet voelen, is het er niet. En dat is weer best primitief. En tragisch, want natuurwetten gelden ook voor ons; als een soort zijn omgeving verandert, heeft die veranderde omgeving weer effect op de soort. We beginnen dit nu steeds duidelijker te merken, ik hoop dat we op tijd onze manier van leven kunnen aanpassen.

De combinatie van het kleine en het grootse van de natuur. Dat vind ik mooi.
Boswachter Marieke Schatteleijn

Om haar zorgen om te zetten in iets positiefs, besloot Marieke haar fascinatie voor de natuur blijvend vorm te geven. En begon met het schrijven van een uniek boek. Ze zit nu midden in het schrijfproces.
Het gaat over wat natuur doet met lichaam en geest. Hoe komt het dat je je zo goed voelt in de natuur? Is dat iets specifieks voor mijzelf of is dat een innige relatie die iedereen ervaart? Toen ik dat ging onderzoeken, trok ik een vat open van geweldige informatie over hoe we met de natuur verbonden zijn. Toen besloot ik er een boek over te schrijven. Er zijn een heleboel mechanismes die dat kunnen verklaren.  Over de kleur groen, over de vormen in de natuur die een bepaald effect hebben op de hersenen. Maar ook over de werking van bacteriën en licht. Wij zijn de afgelopen miljoenen jaren helemaal afgestemd op en gevormd door die processen. Dat is ontzettend interessant en bovendien essentieel voor onze gezondheid. Het lijkt me ook geweldig om daar later iets voor televisie mee te doen.

Geeft natuur je troost?
Ja, heel erg. Absoluut. Als ik naar de natuur kijk, dan zie ik daar zoveel schoonheid in, dat kan mij net zo raken als een goed boek. Ik word als het ware een andere wereld ingetrokken waar ik mezelf een beetje vergeet. In de natuur krijg ik vaak een ander perspectief op mijn beslommeringen, kom een beetje los van mezelf. Ik voel daar een enorme verbinding met de andere levende wezens om mij heen. Een fantastisch rijk gevoel.

Een spirituele ervaring?
Ik zie daar niet iets goddelijks in. Ik bekijk het eerder vanuit de biologie. We zijn door de evolutie met elkaar verbonden en dat is zoiets geweldigs. Het is voor mij een enorme drijfveer om anderen dat ook te laten ervaren. Ieder deeltje waaruit we zijn opgebouwd komt uit onze omgeving. Sterrenstof zijn we uiteindelijk. Als ik dood ben en ik lig ergens in de aarde, dan dient mijn lichaam weer als voedsel voor het andere leven. Het maakt de dood niet minder erg, maar het laat zien wat we ook zijn; onderdeel van moeder aarde waarnaar we terugkeren. Dat vind ik mooi en troostrijk.

Het onderscheid tussen mens en natuur vind ik fascinerend
Boswachter Marieke Schatteleijn

Sta je ook wel eens los van de natuur?
O ja hoor, ik vind het heerlijk om de kroeg in te gaan. Ik woon in de stad en ga graag dwalen door de straatjes. Ik hou ervan om te kijken wat mensen kunnen maken. Bijzondere bouwwerken, maar ook hoe mensen hun straat aankleden, teksten op muren, films, boeken. Al die uitingen van wie ze zijn. En dan te bedenken dat dit al begon toen we nog in grotten woonden! Dat onderscheidt tussen mens en natuur vind ik ook een hele gekke. Wij zijn misschien wel de meest fascinerende diersoort die er is.

Marieke heeft de afgelopen seizoenen meer dan 180 items gemaakt voor BinnensteBuiten. Telkens een nieuw verhaal op steeds weer een andere plek. 
We hebben zoveel meegemaakt. Op de Strabrechtse Heide zakte ik ooit, tijdens een presentatietekst, weg in een diep konijnenhol. Haha. Dat heeft de uitzending nooit gehaald. Maar wat heel geslaagd was, was de uitzending over de dassen in Drenthe. Die zagen we ’s avonds. Zo mooi om te zien hoe een hele familie uit de grond te kwam. Je weet dat ze er zijn, maar je ziet ze bijna nooit. We zaten een half uurtje op lage stoeltjes te wachten en toen kwamen ze tevoorschijn. We hebben zo’n geluk gehad. Het stikte er van de muggen, maar we wilden niet bewegen om die dassen te kunnen zien en dat gebeurde toen. En bij de aflevering over de exoten in Bargerveen kwam alles samen; een mooi gebied, bijzondere vogel-en planten soorten én informatie waarmee de kijker zelf kan bijdragen aan natuurbescherming.

Welke aflevering wil je nog maken?
Genoeg! Maar ik vind de aandacht voor het kleine heel erg leuk. Ik loop altijd door weidse natuurgebieden, maar om zo nu en dan eens in te zoomen op een plant en te bekijken hoe de bestuiving precies werkt, dat vind ik machtig. Zoals ik ooit liet zien hoe een mierenkolonie functioneert. Die combinatie van het kleine en het grootse van de natuur. Dat vind ik mooi.

Geschreven door
Nathan Plas
Datum