Nu denk je misschien ‘korstmossen, dat zijn toch die grijze, gelige of bruingroene vlekken op muren, stoepranden of bomen die helemaal niet mooi zijn’, maar als je ze van dichtbij gaat bekijken lijken het net kleine kunstwerkjes.

Verschil mos en korstmos

Mossen en korstmossen worden vaak in één adem genoemd, maar er is een groot verschil. Mossen zijn plant gerelateerd en groen van kleur. Korstmossen zijn geen planten maar schimmels, die in een symbiose samenleven met algen. De schimmel en de alg hebben elkaar nodig, waarbij ze het vocht en de voedingsstoffen uit lucht en regenwater halen. Ze hebben geen wortels, stengels, bladeren of bloemen, maar hebben schimmeldraden. De korsten zijn vaak grijs, geel, bruin of groen van kleur.  

Nut van korstmossen

Ecoloog Erwin Goutbeek komt uit het Overijsselse Dalfsen en is met natuur opgegroeid. Als klein kind ging hij vroeger al mee het veld in met zijn vader, die vooral interesse had in geologie en archeologie. Erwin wilde juist de vogels, vlinders en libellen leren kennen en onderlinge relaties leggen tussen dier en natuur. ‘Je kan dan een landschap ‘lezen’. Eenmaal in aanraking gekomen met korstmossen, ging er een nieuwe wereld voor hem open. ‘We zijn gewend voorbij te lopen en ons te richten op het grote plaatje, maar als je inzoomt dan is dit echt prachtig!’

Je kunt dan ook heel veel aan de korstmossen aflezen. Korstmossen zeggen iets over de natuurwaarde, het zijn stikstofindicatoren. Ze laten zien hoe hoog het stikstofgehalte in de lucht is. ‘Landgoed Eerde is stikstofarm, dus een relatief gezonde lucht. Dat kun je zien aan bepaalde soorten korstmossen die hier groeien,’ zegt Erwin. Korstmossen zeggen ook iets over de oudheid van een gebied. ‘Ze komen voor op oude stenen die nooit zijn schoongemaakt, of op oude bomen die minimaal vijftig jaar oud zijn.’ En korstmossen zijn voedsel, maar ook een schuilplek voor insecten, zoals de springstaart. En dat trekt weer vogels aan.

Eigen groeiplek en bijzondere naam

Korstmossen hebben een eigen standplaats, een unieke groeiplek, waar ze voorkomen. Zo vind je bepaalde soorten op bomen, stenen muurtjes, stenen bruggen, dakpannen, op stoepranden, maar ook bij loodranden. De namen van korstmossen zijn vaak heel toepasselijk.

Zoals het zeldzame bruin boomspijkertje, die op de bast van oude bomen groeit. ‘Als je met een loep kijkt, lijken het net kleine spijkertjes.’ Maar ook namen als beukenknikker , metaalsteenschubje, schubbige citroenkorst en gewoon schriftmos. ‘Het lijkt net door een kabouter geschreven,’ zegt Erwin. Op de vochtige oude slotgrachtmuur van landgoed Eerde vind je kalkschotelkorst, die maar op een paar plekken in Nederland voorkomt. ‘Het is voor mij elke keer een feest als ik hier mag komen, vaak met een rijke oogst aan zeldzame soorten.’

Zelf op pad

Mocht je geen loep hebben, maar wel een verrekijker, draai die dan eens om, dan heeft het net de functie van een loep. En mocht je ook geen verrekijker hebben, dan biedt een telefoon met camera ook al uitkomst. Dus richt je blik eens op die kleine korstmossen en let maar op, er gaat een nieuwe wereld voor je open!